Taalbarrières doorbreken met de vernieuwde Taalgrenzen Kenniskoffers

Nieuwkomers krijgen bij binnenkomst in Nederland met veel verschillende professionals te maken. Terwijl er al veel op ze af komt. Daarom is het belangrijk dat alle professionals in het onderwijs, de zorg en de asiel- en inburgeringsketen dezelfde informatie geven. En dat professionals de informatie die eerder is gegeven herhalen, op de momenten die voor een nieuwkomer belangrijk zijn. Deze afstemming is extra belangrijk bij nieuwkomers die doof of slechthorend zijn.

Peia: ‘’Belangrijkste doel van de kenniskoffers is dat dove en slechthorende nieuwkomers ermee geholpen zijn; daar draait het uiteindelijk om. Dat vraagt om maatwerk, want de groep dove en slechthorende nieuwkomers is zo divers. Ze komen natuurlijk uit verschillende landen en spreken andere talen. Sommigen zijn volwassen, maar het gaat ook om kinderen. De ene heeft leren schrijven, de ander niet. Sommigen beheersen gebarentaal, anderen zijn opgevoed met gesproken taal of thuisgebaren. Met de kenniskoffer bieden we professionals zoals leerkrachten, klassenassistenten en pedagogisch begeleiders een zo compleet mogelijke verzameling van passende informatie, waarmee elke nieuwkomer goed ondersteund kan worden’’.

GGMD en Kentalis constateerden rond 2018 dat het aanbod voor zowel dove en slechthorende nieuwkomers moest verbeteren. Het gaat om personen die zijn opgevoed met een andere taal dan het Nederlands of NGT, en het Nederlands of NGT (nog) niet beheersen. Vaak speelt niet alleen een auditieve beperking een rol in het ontstaan van een speciale onderwijsbehoefte of zorgvraag. Ook de mate van taalverwerving, het onderwijs in het land van herkomst en het wel of niet aanwezig zijn van trauma’s of traumatische ervaringen kunnen een rol spelen. Professionals van GGMD en Kentalis Onderwijs en Zorg werkten in project Taalgrenzen samen aan het aanbod voor dove en slechthorende nieuwkomers. Experts die veel met deze doelgroep werken formuleerden vervolgens hun adviezen voor professionals en maakten een selectie van bestaand materiaal. De kenniskoffers waren het resultaat.

Peia: ‘’In 2018 organiseerden we een tweedaagse bijeenkomst bij Kentalis, waar professionals uit zorg én onderwijs bij elkaar kwamen die met dove en slechthorende nieuwkomers – kinderen, jongeren en volwassenen – werken. Daar deelden zij ervaringen met elkaar en waar ze in de praktijk tegenaan liepen. Er waren heel veel vragen en er was sterke behoefte aan uitwisseling. Er werd gedeeld wat er op dat moment aan kennis en materialen in omloop was en dat was nog niet heel veel. Niet alleen binnen Kentalis, maar ook bij onze partners. Expertiseontwikkeling bleek nodig. We stelden een werkgroep samen van experts uit onderwijs en zorg van onze organisaties, GGMD en Kentalis. Samen met andere collega’s uit het werkveld ontwikkelden zij  de kenniskoffers. Zij stelden één kenniskoffer samen voor onderwijsprofessionals, één voor zorgmedewerkers en één voor mensen in de asiel- en inburgeringsketen.’’

‘’Vanuit de Academie voerden Ben Elsendoorn en ik een verkennend onderzoek uit binnen ons onderwijs. Bij verschillende scholen van Kentalis spraken we met leerkrachten, die behoefte hadden aan handvatten. Wat kan ik morgen doen, als ik een nieuwkomer in de klas krijg? Wat heb ik daarbij nodig? Daaruit kwam dat er meer nodig was om het onderwijsmateriaal goed aan te laten sluiten op dove en slechthorende nieuwkomers. Zoals tijd voor onderbouwing en ontwikkeling van materialen die tijdens de lessen voor deze leerlingen gebruikt kunnen worden. Later doken we met een team collega’s in de aansluiting van deze leerlingen bij de leerlijnen van D/SH en CMB. Voor alle kinderen bleek er extra ondersteuning nodig te zijn. Na deze uitvraag is orthopedagoge Annelies van der Eijk gestart met het verzamelen en opschrijven van informatie over en adviezen voor onderwijs aan dove en slechthorende nieuwkomers. Daarnaast heeft Annet de Klerk, onderwijsdirecteur bij Kentalis, zich ingezet voor een apart onderwijsarrangement voor deze leerlingen. De informatie over het onderwijsarrangement en de verzamelde informatie en adviezen worden toegevoegd aan de kenniskoffers, zodat alles te vinden is op één plek.’’

Peia: ‘’De kenniskoffers zijn een verzameling van diverse bronnen van informatie. Denk daarbij niet alleen aan ontwikkelde producten zoals checklists met tips of bruikbare formulieren,  maar ook aan doorverwijzingen naar bestaande cursussen of websites. Ze zijn door verschillende professionals en partijen ontwikkeld. Dat betekent soms ook dat wij bronnen hebben aangehaald die niet door onszelf ontwikkeld zijn. Vaak zijn die gemaakt door mensen met heel veel ervaring met horende nieuwkomers in het tweede taalonderwijs en dat is een enorm pluspunt.’’

Margot: ‘’In de kenniskoffer ligt de nadruk echt op de verschillende bronnen van informatie. Het is maar net waar je als professional naar op zoek bent. De kenniskoffer is specifiek bedoeld als naslagwerk en niet zozeer als scholingsmodule. Als je de koffer van A tot Z doorloopt, kun je bijvoorbeeld geen certificaat downloaden. Dus: raadpleeg de kenniskoffer vooral als je op zoek bent naar informatie en laat je verrassen hoever je met de inhoud van de koffer kunt komen!’’

Margot: ‘’Ik zie het als modules die we met elkaar gemaakt hebben en samen hebben doorontwikkeld. We zetten als werkgroep een en ander op papier en leggen dat voor aan professionals die dagelijks met de nieuwkomers werken. Zij leveren weer input bij ons aan en wij werken de Kenniskoffers weer bij. Dat is een continu proces. De nieuwe hoofdstukken van Annelies van der Eijk worden in het najaar aan de Kenniskoffers toegevoegd en zijn bij de herlancering beschikbaar. Zij beschrijft bijvoorbeeld heel concreet waar je als leerkracht op moet letten in het taal- en rekenonderwijs aan dove- en slechthorende nieuwkomers en wat je kan doen om de sociaal-emotionele ontwikkeling bij deze specifieke doelgroep te stimuleren. Allemaal informatie waar ervaren professionals uit het werkveld bij betrokken zijn geweest. Zij weten hoe het werkt. Of wat niet werkt en wat beter kan.’’

Andrea Hubbers is linguïst/logopedist bij Kentalis en werkt met de Taalgrenzen Kenniskoffer. Lees haar praktijkervaring in 'Taalgrenzen Kenniskoffer helpt dove en slechthorende nieuwkomers'.

Peia: ‘’Er zitten prachtige producten in de koffers, waar veel professionals in de praktijk van kunnen profiteren tijdens het begeleiden van hun leerling of cliënt. We kijken nu al uit naar het moment waarop we de nieuwe informatie kunnen verspreiden en delen via de website van Deelkracht. Daarmee kunnen alle professionals weer up-to-date zijn. Na de herlancering verwachten we een piek als het om het aantal clicks en downloads uit de koffer gaat, wat we natuurlijk in de gaten houden en gaan evalueren. Ik verwacht dat door de vernieuwing van de kenniskoffers, het gebruik ervan stabiel blijft en ik hoop dat professionals vooral ook met elkaar in gesprek blijven over de onderwerpen die erin zitten!’’

Margot tot slot: ‘’Nogmaals: ik geef iedereen die in hun dagelijks werk met nieuwkomers te maken heeft of krijgt, de tip om de nieuwe site straks goed te bekijken. Er zitten zoveel handvaten in waarmee je verder komt. En zoals Peia al aanstipte: deel ook vooral je eigen aanvullingen met collega’s en ons, want zo laten we niet alleen het product met elkaar groeien, maar houden we ook de verbinding met elkaar!’’