'Psychisch goed in je vel zitten biedt betere toekomstkansen'

Dit programma screent elke twee jaar (op school) het psychisch welzijn van dove en slechthorende leerlingen. Dat gebeurt aan de hand van vragenlijsten voor kind, ouders en leerkracht en (bij een verhoogde kans op een psychisch probleem) gesprekken. Na verder onderzoek of de gevonden signalen inderdaad een psychische probleem betreft is het behandelen de volgende stap.
*Psywel staat voor Psychisch Welzijn

Nynke: "De informatiepakketten van Psywel komen voort uit een project van Deelkracht. Het doel is om de omgeving van dove en slechthorende kinderen en jongeren en vooral ook de jongeren zelf, kennis te bieden over psychisch welzijn of psychische problemen. Uit ervaringsverhalen van ouders en jongeren weten we namelijk dat hier nog te weinig kennis over is. Met de juiste kennis kun je op tijd signalen herkennen en hulp zoeken. Geïnformeerd worden en dan zelf een beslissing kunnen nemen, dat is belangrijk en maakt jongeren zelfstandig. Dat beslissen kun je beter op tijd doen. Als je bijvoorbeeld merkt dat je somber wordt, wil je voorkomen dat je erg depressief wordt. Ben je niet op tijd, dan kan een licht probleem mogelijk een moeilijker te behandelen stoornis worden, wat vaak ook veel meer tijd vraagt. En dat wil niemand."

"Horende jongeren hebben makkelijker toegang tot informatie over hulp bij psychische problemen. Met de informatiepakketten van Psywel hebben dove en slechthorende kinderen, jongeren en hun omgeving nu ook makkelijker toegang tot informatie en bovendien ook in hun eigen taal, de Nederlandse Gebarentaal. We zijn ongeveer vier jaar bezig geweest met de ontwikkeling van de informatiepakketten. Ze zijn er in varianten voor ouders, professionals, verwijzers en jongeren zelf en allemaal online en gratis beschikbaar. Bij Deelkracht zijn de afgelopen jaren ook behandelprogramma’s ontwikkeld voor dove en slechthorende kinderen en jongeren en hun ouders, die door Kentalis worden aangeboden. Het zou mooi zijn als dove en slechthorende kinderen en jongeren met psychische problemen in alle regio’s van Nederland behandeld kunnen worden door behandelaars die met deze behandelprogramma’s werken."

"De reacties op de pakketten zijn positief. Een moeder met wie we het informatiepakket voor ouders maakten zei: ‘’had ik dit maar eerder geweten, dan hadden we veel eerder aan de bel getrokken. Pas toen onze dochter al ver in de puberteit was, merkten we dat er meer aan de hand was dan alleen haar gehoorverlies. Het had haar en ons geholpen als we dit eerder hadden geweten, maar we vonden het als ouders moeilijk te verdragen dat er misschien naast de doofheid nog iets was en hebben dat lange tijd verdrongen.’’ Kennis hierover draagt dus echt bij aan (h)erkenning en vroegsignalering!"

"Met zes ervaringsdeskundige dove en slechthorende jongeren en jongvolwassenen hebben we een product gemaakt waar ik vooral heel trots op ben: Psywel JONG. Een website speciaal voor dove en slechthorende jongeren die (tijdelijk) niet lekker in hun vel zitten. De jongeren hebben onlangs op het congres Joining Forces in Haarlem aan 300 professionals uit 16 landen over dit product mogen vertellen. En sindsdien stromen de aanvragen voor meer presentaties binnen. Ook vanuit de Federatie van Ouders van Dove Kinderen (FODOK), dat vind ik extra belangrijk. Daar gaf ik recent een ouderavond met collega Anne Geerts en ervaringsdeskundigen Sogand Afshar en Jessica Ernest. Ik vind het belangrijk dat ouders van dove kinderen in contact komen met dove jongvolwassenen, die psychische problemen hebben overwonnen en nu in hun kracht staan. Het is belangrijk om als ouders perspectief te hebben en te weten hoe je er het best mee om kan gaan."

"Het hoofdonderwerp van mijn promotie-onderzoek is meer inzicht krijgen in het psychisch welbevinden van dove en slechthorende kinderen en jongeren. Ik kwam tot dit onderwerp, omdat we weten dat dove en slechthorende kinderen en jongeren procentueel gezien meer psychische problemen hebben dan hun horende leeftijdsgenootjes. Ook is bekend dat dit pas later - soms zelfs pas drie jaar later dan bij horende jongeren - erkend wordt. In de praktijk zag ik dit ook, de afgelopen 25 jaar dat ik met dove en slechthorende kinderen werk bij Signis Amsterdam. Dat maakt natuurlijk dat ik me extra betrokken voel. Met mijn onderzoek én de producten van Psywel wil ik eraan bijdragen dat dit percentage omlaag gaat en misschien zelfs ooit in de toekomst hetzelfde wordt als dat van horende kinderen. Dat is echt mijn droom! Want kinderen en jongeren die beter in hun vel zitten, ontwikkelen zich beter, kunnen beter leren en hebben zo ook een beter toekomstperspectief."

"In het eerste afgeronde onderzoek onderzochten we het proces van Psywel op de scholen van Kentalis. De belangrijkste conclusie is dat het screeningsprogramma goed is geïmplementeerd op de scholen. Met de verzamelde data keken we verder naar de huidige verhouding van internaliserende (gedrag naar binnen gericht) en externaliserende (gedrag naar buiten gericht) problemen bij leerlingen op onze scholen. Belangrijke uitkomst is dat op scholen vaker signalen van psychische problemen worden gezien dan in de thuissituatie. Waardoor dat komt onderzochten we niet, maar je zou eraan kunnen denken dat de schoolsituatie echt een andere omgeving is dan thuis, die ander gedrag kan oproepen. Op school moet je je bijvoorbeeld langer concentreren en stilzitten of samen spelen met veel leerlingen op het schoolplein, wat je misschien soms lastig vindt. Ook kan het te maken hebben met het perspectief van de ‘informant’: een leraar ziet de leerling misschien anders en kan de leerling met een hele groep dove en slechthorende leerlingen vergelijken. Voor een ouder is dat vaak anders. We weten dus niet hoe het komt, maar wel dat het zo is."

"Bij organisaties zoals Kentalis, Viertaal, Auris en Vitus Zuid, die scholen voor dove en slechthorende leerlingen hebben, kunnen we iets doen met de resultaten van het onderzoek. Door Deelkracht staat het Psywel-screeningsprogramma nu ook op de kaart bij andere cluster-2 scholen buiten Kentalis. Omdat uit ons onderzoek blijkt dat leraren op scholen veel signalen van psychische problemen bij leerlingen opmerken, is het belangrijk dat we hen voorzien van praktische adviezen. Daarom is de samenwerking tussen Zorg (waar de leerlingen worden behandeld) en school heel belangrijk. Daarnaast streven we naar een pedagogisch klimaat dat goed aansluit bij dove en slechthorende leerlingen."

"Uit het onderzoek blijkt niet alleen dat het percentage dove en slechthorende adolescenten met externaliserende problemen groter is dan horende adolescenten. Ook kwam er uit dat het percentage dove en slechthorende adolescenten met internaliserende problemen duidelijk nóg hoger is dan het aantal leerlingen met externaliserende problemen. Veel dove en slechthorende kinderen en jongeren kampen dus met angst, somberheid of depressie. Dat betekent dat er in de toekomst meer aandacht moet komen voor preventie en behandeling - aangepast aan de doelgroep - van deze problemen. Hier gaan we in een vervolgstudie verder onderzoek naar doen, zodat we dat zo snel mogelijk in de praktijk kunnen brengen. Want daar gebeurt het natuurlijk pas echt," aldus Nynke.

Lees ook 'ervaringsverhalen verteld door jongeren zelf bieden veel herkenning en hoop'; Caroline vertelt hoe haar cliënten de pakketten van Psywel ervaren.

Naar de producten van Psywel:

• Online voorlichting voor ouders
• Online lesmodule voor professionals
• Interactieve poster voor verwijzers
• Website PsywelJong voor jongeren en jongvolwassenen