We onderzoeken het samenspel tussen het sociaal-emotionele domein en het neuropsychologische domein van de Theory of Mind van slechthorende en dove jongeren en jongeren met een TOS. Ook testen we de efficitviteit van een ToM training op beide domeinen.
Slechthorende en dove jongeren en jongeren met TOS
Slechthorende en dove jongeren en jongeren met een taalontwikkelingsstoornis (TOS) hebben veel vaker dan leeftijdsgenoten te kampen met sociale moeilijkheden en emotionele stoornissen.
Deze sociale-emotionele problematiek kan in neuropsychologisch opzicht gedifferentieerd worden in termen van Theory of Mind (ToM) stoornissen, executieve beperkingen, taalproblemen en een (hiermee samenhangend) gebrek aan ervaring met taal en communicatie. De 'Theory of Mind', afgekort ToM, staat voor het vermogen om je te verplaatsen in de gedachten, gevoelen en het daarmee gepaard gaand gedrag van een ander.
Voorbeeld
Ryan heeft liefdesverdriet, zijn vriendinnetje heeft het gister uitgemaakt. Op het schoolplein komt Brandon naar hem toe, hij begint vol enthousiasme te vertellen over zijn belevenissen van gister. Ryan reageert niet echt, zijn gezicht laat verdriet zien. Brandon wordt boos en zegt tegen Ryan dat hij een slechte vriend is die niet luistert.
Theory of Mind training
De inzet van een nieuwe training, aangepast voor de doelgroepen jongeren met TOS en slechthorende en dove jongeren, heeft als doel de ToM stadia opnieuw door te lopen om zo fundamenteel in te grijpen op de diepliggende ToM vermogens. Dit in tegenstelling tot veel andere sociale vaardigheidstrainingen die voornamelijk ingrijpen op het symptomatische gedrag en gericht zijn op het aanleren van sociaal gedrag.
Aangezien de ik-ander differentiatie een onverbrekelijke voorwaarde is om een ToM te vormen, staat binnen de ToM training het stimuleren van het vermogen een onderscheid te maken tussen ik en ander centraal. Door cognitieve en emotionele bewustwording (ervaring en beleving) van de eigen en andermans fysieke en psychologische wereld, neemt de gebrekkig ontwikkelde kennis van het zelf en van het zelf in relatie tot de sociale omgeving toe.
De training van 14 sessies vindt plaats op verschillende onderwijslocaties van Kentalis binnen het reguliere schoolprogramma en wordt gegeven door een bevoegd behandelaar in samenwerking met de docent, soms als onderdeel van het vak psycho-educatie.
De deelnemer wordt uitgenodigd om eigen relevante ervaringen in situaties van alle dag, maar ook ervaringen in de trainingscontext te bespreken. Ervaring en beleving worden geactiveerd door experience sampling, individuele gedragsexperimenten met gedrag dat niet spontaan tot het eigen repertoire behoort en veelvuldige groepsdialogen. De trainer legt steeds het accent op het flexibel richten van de aandacht van het individu op eigen en andermans binnen- en buitenwereld.
Wetenschappelijk onderzoek
Voorafgaand aan de training worden alle deelnemers onderzocht op een aantal neuropsychologische taken zoals ToM taken, executieve taken en vragenlijsten die gaan over het sociaal-emotioneel functioneren. Daarnaast gebruiken we Goal Attainment Scaling (GAS), een methode waarmee specifieke individuele doelen geëvalueerd worden. Met de methode wordt vastgelegd in hoeverre het doel behaald is op een van te voren gemaakte schaal in samenwerking met de deelnemer. Een voorbeeld die van toepassing is op Brandon uit het voorgaande voorbeeld:
'Ik kan over 6 maanden aan goede vrienden vragen hoe zij zich voelen'.
Na afloop vindt nogmaals een meting plaats om de trainingseffecten in kaart te brengen.
Betrokkenheid doelgroep
90 Jongeren namen deel aan het onderzoeksproject. Dat wil zeggen dat ze meededen aan de meetmomenten en de training van 14 sessies volgden.
Meer informatie
- Projectleider: Drs. Lidy Smit
- In samenwerking met: Radboud Universiteit, Prof. Dr. Constance Vissers, Prof. Harry Knoors en Prof. Ludo Verhoeven
- Informatie & contact: Lidy Smit via lidy.smit@ru.nl of lid.smit@kentalis.nl