Wat betekent het voor een kind om een taalontwikkelingsstoornis (TOS) te hebben? Wat is TOS en hoe ga je ermee om? Onze scholen gaan aan de slag met de leerlijn psycho-educatie TOS.
Thema's
De leerlijn psycho-educatie TOS (PeTOS) maakt het mogelijk om van groep 1 tot en met 8 systematisch aandacht te besteden aan TOS en de gevolgen ervan voor de sociaal-emotionele ontwikkeling.
Voor elk schooljaar zijn er 30 leerdoelen, verdeeld over vijf hoofdthema's. De Thema's zijn:
- Mijn lijf;
- Mijn relaties;
- Mijn gevoelens;
- Mijn wereld;
- Mijn taal.
In de handleiding worden de theoretische uitgangspunten toegelicht en worden aanwijzingen gegeven voor het gebruik van PeTOS.
Psycho-educatie
Psycho-educatie heeft drie elementen: kennis, bewustwording en handelen. Het idee is dat kinderen, hun ouders en de mensen uit hun omgeving:
- Kennis hebben over TOS en de beperkingen die daarbij horen;
- Zich bewust zijn van wat dit concreet voor hen betekent in het dagelijks leven;
- Ontdekken hoe zij het beste kunnen omgaan met de beperkingen én eigen talenten.
Om inhoud te geven aan psycho-educatie op het gebied van TOS moeten we kennis, bewustwording en handelen, invullen op een manier die past bij kinderen met TOS en hun ouders. Het betekent dat we veel aandacht moeten besteden aan het taalgebruik: niet alleen de kinderen met TOS, maar ook hun ouders hebben vaak (grote) problemen met taal. Ook betekent het dat we goed moeten nadenken over de vertaling van algemene kennis naar bewustwording over concrete verschijningsvormen van TOS bij dit kind in deze omgeving. TOS is een spectrumstoornis met voor elk kind een eigen 'gezicht' en vaak in elke levensfase andere beperkingen en problemen en problemen met zich meebrengt.
Als het gaat over het handelen dan is het bij TOS van groot belang om te zoeken naar een balans tussen overvragen en ondervragen. Volwassenen hebben de neiging kinderen met TOS communicatief te overvragen en ze op andere domeinen te ondervragen. Het overschatten van de communicatieve mogelijkheden van kinderen met TOS leidt tot wanhoop en frustratie; het onderschatten van andere en compenserende vaardigheden leidt tot overbescherming, betutteling en aangeleerde hulpeloos.
Identiteitsontwikkeling
Een wankele taalbasis geeft een zwakke sociaal-emotionele basis én dus een wankele basis voor psycho-educatie op het gebied van TOS. Het betekent dat we met kinderen met TOS eerst een sociaal-emotionele inhaalslag moeten maken, voordat we met hen praten over TOS. TOS leidt tot problemen met het 'lezen' van de emoties en gedachten van zichzelf en anderen en problemen met het reguleren van emoties en gedrag. Psycho-educatie TOS is dus altijd ook of eerst: hulp bij het leren lezen en sturen van zichzelf en anderen.
Pilot
De leerlijn is ontwikkeld door een werkgroep van onderwijsprofessionals en wordt in het schooljaar 2018-2019 uitgevoerd op acht scholen.
In schooljaar 2020-2021 wordt PeTOS ingevoerd op 5 pilot-scholen:
- Kentalis Tine Marcusschool Groningen en Emmen
- Kentalis Enkschool, Zwolle, Kampen, Urk
- KentalisTaalster, Nijmegen en Groesbeek
- Kentalis Signis, Amsterdam
- Kentalis Talent, Vught
Handleiding, leerdoelen, lessen, lesmateriaal en lesbrieven voor ouders zijn vanaf 1 september 2020 te vinden op de website van Petos.
Meer informatie
- Looptijd onderzoek: 2017 - 2019
- Onderzoeker: Jet Isarin
- Informatie en contact: Jet Isarin via j.isarin@kentalis.nl
- Financiering: Kentalis Onderwijs