TOS-weken: Wat levert de training ToMinZicht Theory of Mind jongeren met TOS tot nu toe op?

Het doel van het onderzoek is om meer inzicht te krijgen in hoe Kentalis deze jongeren het beste kan ondersteunen in het onderwijs en de zorg. De onderzoeksvraag is of jongeren met TOS meer problemen ervaren op sociaal-emotioneel gebied. En of deze problemen te verminderen zijn door de training. Uit de eerste resultaten blijkt dat dit niet volledig te realiseren is, maar dat er wel degelijk ontwikkeling te zien is. Jongeren gaven namelijk aan dat zij zich op sociaal vlak beter voelden na de training. En dat is een interessant gegeven. In een kort vraaggesprek vertelt Lidy er meer over.

Mooi dat de jongeren vertelden zich op sociaal vlak beter te voelen na de training. Heb je een aantal voorbeelden hiervan?

‘’De jongeren laten zien dat ze in staat zijn naar zichzelf te kijken. Voor de training stellen ze doelen op die aansluiten bij hun eigen behoeften en interesses. Na afloop van de training kunnen ze bijvoorbeeld zeggen: ‘’Ik herken wanneer mijn vriendin verdrietig is en ik kan haar troosten’’. Of: ‘Ik begrijp nu beter dat een vriend een situatie anders kan beleven dan ik, ook al maken we het tegelijkertijd mee'. De jongeren geven aan dat ze dit voor de training nog niet zo goed konden. 

Wat ik eigenlijk het mooiste vind, zijn de gesprekken die we voor en na de training voeren. Daaruit blijkt dat de jongeren de dingen die ze tijdens de training hebben geleerd, kunnen toepassen in andere situaties. Ze kunnen bijvoorbeeld zelfstandig met het openbaar vervoer reizen, doordat ze anderen om hulp hebben gevraagd. Dit zijn dingen die we niet meten in het onderzoek en ontdekken tijdens deze gesprekken. Je ziet dan hoe krachtig samen communiceren en het delen van ervaringen kan zijn in deze training."

Kun je de uitkomsten al vertalen naar manieren om deze jongeren binnen zorg en onderwijs beter te kunnen helpen?

‘’De belangrijkste conclusie is dat de training geen verbeteringen laat zien op testen die ToM en sociaal-emotioneel functioneren meten. Maar als we kijken naar hoe de jongeren het zelf ervaren na de training, zien we dat ze allemaal vooruitgang boeken. Dit is echt bijzonder en mooi! Het is vooral van belang dat een jongere openstaat voor de training, in staat is om concrete doelen te stellen en daar zelfstandigheid in ervaart. Dat samen zorgt voor positieve invloed op het sociaal-emotioneel functioneren. 

Op dit moment wordt de training als pilot aangeboden op een klein aantal scholen van Kentalis. In het najaar maken we de training stap voor stap beschikbaar voor iedereen binnen Kentalis die met deze jongeren werkt. Te beginnen in het onderwijs, want daar is veel vraag naar sociaal-emotionele ondersteuning. Ik zie ook zeker mogelijkheden om de training te gebruiken op onze behandelgroepen of in individuele sessies. Al zie ik vooral meerwaarde in groepstrainingen, omdat daar betere dialogen kunnen ontstaan. Op de lange termijn is deze training in mijn ogen wellicht inzetbaar voor elke jongere!’’. 

Wil je nog iets kwijt?

Lidy vertelt bevlogen: ‘’Het zou fantastisch zijn als deze trainingsmethode beschikbaar komt voor iedereen die met jongeren met TOS of gehoorproblemen werkt. Vanuit het gedachtegoed van ToMinZicht boeit het mij mateloos dat, als je de inzichten begrijpt en toepast, je veel meer kijk krijgt op wat zich in het hoofd van een jongere afspeelt.

Door oprechte interesse te tonen en een open houding te hebben, vang je echt een glimp op van die kleurrijke binnenwereld van de jongere.

Het is een ervaring die ik elke professional gun. Want het behalen van vaste doelen is niet altijd het belangrijkste. 

Kortom: Theory of Mind biedt jongeren met TOS, gehoorproblemen en onze professionals een mooie kans om zich verder te ontwikkelen. Ik benadruk graag dat dit echt een nieuwe en unieke training is. De training laat professionals zien dat het de moeite waard is om een andere houding aan te nemen dan ze vaak gewend zijn. Een houding die ruimte biedt voor onderzoek, bevraging en reflectie en waarin gelijkwaardige dialoog en samenwerking centraal staan. Die andere houding kan ook buiten de ToM-training helpen om de relatie met de jongere te verdiepen. En daarvan weten we dat een goede relatie het onderwijs en de behandeling enorm ten goede komt. Investeren in die veranderde houding is dus heel waardevol!’’

*Constance Vissers en Marijcke Honée-van Zijll de Jong ontwikkelden in 2018 de oorspronkelijke ToM-training voor volwassenen met autisme. Meer hierover lees je in het boek ‘Theory of Mind: een kwestie van bewust-zijn; een behandelmethode voor de ontwikkeling van reflexief vermogen’ (ACCO). Constance en Lidy maakten deze training samen collega’s uit het primair proces van Kentalis en ervaringsdeskundigen toegankelijk voor jongeren met TOS/DSH.

Een taalontwikkelingsstoornis (TOS) staat niet op zichzelf. TOS kan in de loop van de ontwikkeling bij kinderen en jongeren leiden tot sociaal-emotionele problematiek. Zo kan een vijfjarige die niet kan vertellen wat hij wil of voelt, dat misschien laten zien in (negatief) gedrag. En wat als je zestien bent en je kunt je in het contact met leeftijdsgenoten niet goed uiten? Kentalis doet onderzoek om meer inzicht te krijgen in de neuropsychologie van TOS. Zodat jongeren met TOS in zorg en onderwijs in de toekomst nog beter kunnen worden begeleid. Tijdens de TOS-weken praten we je graag bij over drie onderzoeken:

1. Versterken van sociaal-emotioneel functioneren door virtual reality (VR)-training.
2. Omgaan met trauma’s; een onderzoek van Kentalis en Viertaal samen.
3. ToMinZicht, Theory of Mind; training voor professionals en jongeren over inzicht in je eigen binnenwereld en die van een ander. Een drieluik vanuit verschillende invalshoeken: de onderzoeker, de leraar en de jongere.