Inclusief onderwijs in de praktijk… in IJsland

KCU-directeur Petra de Man en KADU-directeur Sanne Westland blikken samen terug op de inspirerende studiereis. “Je kunt veel over een land en inclusie lezen maar om dit zelf in de praktijk te zien; het bezoeken van de scholen, in gesprek gaan met leerlingen en onderwijspersoneel is een enorme meerwaarde. Dit heeft veel meer impact. Daarnaast was het ook bijzonder om met twee teams op pad te gaan en te ervaren dat we echt één expertiseteam aan het worden zijn.”

Wat was het meest bijzondere dat je hebt gehoord/gezien in IJsland op het gebied van inclusiever onderwijs?

Dat is lastig in één voorbeeld te vatten. We hebben zeven scholen bezocht, zowel in de stad als op het platteland. Inclusief onderwijs is niet overal op eenzelfde manier ingericht; dit hangt onder meer af van de mate van bevolkingsdichtheid in een gebied. Er is een verschil tussen de stedelijke context en het platteland. In de stad Reykjavik is er bijvoorbeeld voor gekozen om scholen zich te laten specialiseren in een bepaalde doelgroep. Leerlingen die dat nodig hebben kunnen twee jaar worden opgevangen op een afdeling, in een reguliere school. Na die twee jaar draaien zij waar mogelijk mee in de reguliere klas.

Op de meeste scholen zie je wel steeds een aantal aspecten terugkomen waar het gaat over inclusief werken in het onderwijs:

• De inwoners van IJsland zijn flexibel en wendbaar; het aanpassen aan de verschillende onderwijsbehoeften van leerlingen lijkt een vanzelfsprekendheid. 
• Er wordt niet in gedacht in diagnoses of in clusters maar in ‘namen’ van leerlingen. Dat gaven ze ons steeds terug. Niet de diagnose is leidend, maar de onderwijsbehoefte van de leerling.
• Er wordt onderwijs op maat geboden, in samenspraak met de leerling. Bijv. een vak bij de reguliere klas, dan weer in een klein groepje. Samen waar het kan dus!
• Er wordt op veel scholen systeemgericht gewerkt en de inclusieve pedagogiek (in brede zin) is duidelijk terug te zien.
• De medewerkers in de scholen werken nauw samen bij het neerzetten van goed onderwijs en goede begeleiding.   
• Samenwerken met de omgeving; elke school werkt bijv. met een jeugdhulporganisatie samen.

• Er heerst een grote mate van gemeenschapsdenken. Een kind/leerling/student in jouw wijk hoort bij jouw school. Je past aan wat nodig is voor deze leerling. “You have to live inclusion, not only make a decision.” 

  Neem de tijd om inclusief onderwijs te implementeren, kregen we terug. Dit betekent niet niks doen, blijf (kleine) stappen zetten maar wel doordracht. In IJsland is de inclusie binnen het onderwijs in hun optiek te snel doorgevoerd, waardoor het de eerste jaren heel moeilijk was. Zie het feit dat je tot 2035 hebt als een cadeau, werd ons gezegd.

Is wat je bent tegengekomen in IJsland handig/nuttig/haalbaar voor de school/ambulante dienst?

We hebben we in IJsland gezien hoe je leerlingen/studenten meer vanuit hun individuele ondersteuningsbehoeften kunt begeleiden en ondersteunen, vanuit een inclusieve mindset. 
Het idee van ‘Samen waar het kan!” in plaats van de gangbare weg “Regulier waar het kan, speciaal waar het moet.” dragen we graag in het reguliere onderwijs verder uit. We zien kansen om onze mediumsettings verder te ontwikkelen en te voorzien van nog meer expertise vanuit onze beide teams, zodat er door steeds meer leerlingen vanuit de eigen ondersteuningsbehoefte in het reguliere onderwijs kan worden geleerd. Dit is iets dat we samen als één expertiseteam moeten aanpakken.

We hebben in IJsland ook ontdekt dat wij als organisatie voor cluster 2-onderwijs veel betekenen voor onze doelgroep leerlingen. We hebben in de voorgaande jaren een geweldig mooie expertise ontwikkeld, die we de komende jaren niet kwijt moeten raken maar stevig moeten verankeren.

Wat gaan leerlingen en ouders hiervan merken?

Het zou al heel mooi zijn als onze omgeving op korte termijn merkt dat we anders zijn gaan kijken naar onze leerlingen. Denken vanuit mogelijkheden, kijken vanuit onderwijsbehoeften en minder denken in hokjes. Door zelf kansen te zien in inclusief onderwijs en er ook concrete beelden bij te hebben, is het makkelijker om de volgende stappen te gaan zetten.

En het regulier onderwijs?

In 2035 moet het gehele Nederlandse onderwijssysteem zo inclusief mogelijk zijn ingericht. Er is nog een lange weg te gaan maar we hebben er vertrouwen in dat wij vanuit onze eigen invloedsfeer in ieder geval voor onze doelgroep leerlingen het onderwijs zo kunnen helpen vormgeven dat deze zoveel mogelijk ‘Samen waar het kan!’ onderwijs kunnen volgen.

De reis was inspirerend. Kun je in één zin zeggen waarom en hoe je die inspiratie vast gaat houden?

De inwoners uit IJsland hebben een uitspraak: petta reddast. Dit motto geeft aan dat uiteindelijk alles goed komt. Maak je niet te druk, ga uit van het positieve en geloof erin dat het lukt. Dat motto nemen we mee als inspiratie om onze weg richting inclusiever onderwijs in Nederland vorm te geven.