De rol van de logopedist voor kinderen met TOS in de schoolgaande leeftijd

“We hebben in Breda twee behandelgroepen: een tweedaagse groep voor kinderen van vijf tot acht jaar en een driedaagse groep voor kinderen van acht tot ongeveer twaalf jaar. Binnenkort worden er twee nieuwe groepen geopend”, vertelt Mariska “Ik ben als logopedist op beide groepen werkzaam. We merken bij de groepsbehandeling dat er bij deze kinderen vaak al lange tijd problemen spelen op het gebied van sociale en communicatieve redzaamheid. Sommige kinderen komen regelmatig in een conflict terecht, anderen hebben moeite met vriendjes maken. De link met TOS wordt bij deze problemen niet altijd gelegd, waardoor ze soms pas laat de juiste ondersteuning krijgen.

Als de taal- en spraakontwikkeling bij jonge kinderen niet of vertraagd op gang komt, is daar gelukkig steeds vaker aandacht voor. Bij de vroegbehandeling voor deze peuters en kleuters draait het werk van de logopedist meer om het intensief stimuleren van de taal- en spraakontwikkeling en het zoveel mogelijk inlopen van achterstanden. Maar een TOS heb je voor het leven, kinderen bereiken in veel gevallen een plafond. Dan gaat het erom dat ze leren hoe zij zich met hun TOS staande kunnen houden en hoe zij zich sociaal en communicatief kunnen redden, want dat lukt vaak nog niet. 

Kinderen die zich niet verbaal kunnen uiten, doen dat vaak fysiek. Ze worden bijvoorbeeld agressief of gaan zich clownesk gedragen, ‘want dan vinden de anderen mij vast wel leuk’. Ook kunnen ze zich terugtrekken en nog maar weinig sociaal contact aangaan. Als andere kinderen heel taalvaardig zijn, gebeuren dingen in sociale situaties ook héél snel: spelregels zijn bijvoorbeeld in een seconde afgesproken of alweer veranderd. 'Onze' kinderen met TOS krijgen dat niet mee en dus ontstaan er conflicten. Het nare is dat ze vervolgens niet begrijpen waarom. Ze ervaren op zo’n moment vaak dat ze geen vrienden hebben. Laatst zei een kind: ‘ik haat mijn leven.’ Heel heftig om te horen, maar ik weet ook dat we deze kinderen kunnen helpen en dat het er over een jaar heel anders uit kan zien, omdat wij het kind handvatten geven en compensatiestrategieën kunnen aanleren. We boeken hele goede resultaten.”

Naar de groep komen is voor ‘onze’ kinderen soms best eng, maar het is een fijne plek om dit soort vaardigheden te oefenen. In de maatschappij moet je je ook redden in groepen. Op een of andere manier zorgt het feit dat alle kinderen ergens moeite mee hebben, snel voor een veilige sfeer. Veel kinderen hebben aan het begin van de behandeling weerstand tegen logopedie, omdat ze meestal al intensieve logopedische behandeling hebben gehad voordat ze bij Kentalis kwamen Daarom begin ik nooit met logopedische testen en leg ik uit dat de logopedie een andere invulling heeft. Het gaat er bij ons niet om dat je woorden bijvoorbeeld altijd goed uitspreekt of dat je zinnen grammaticaal correct zijn. We willen dat kinderen allereerst plezier gaan ervaren in het communiceren en dat ze zich communicatief kunnen redden.

Bij de naschoolse groepsbehandeling werken we met de methodiek ’TES voor TOS’, wat inhoudt dat we elke week een nieuw thema behandelen, zoals: mijn wereld, mijn lijf, mijn taal, mijn spraak-taal en mijn toekomst. De kinderen hebben bij ons altijd een dagdoel, bijvoorbeeld: Ik nodig iemand uit om samen te spelen, ik geef antwoord in een hele zin of ik vertel één ding in de kring. De dagdoelen maken we ook visueel en hangen we zichtbaar op in het lokaal. Net als een ‘gevoelsfoto’. Kinderen met TOS hebben vaak veel moeite met het herkennen van emoties bij zichzelf en bij anderen. En dus kunnen ze met een gevoelsfoto laten zien hoe ze zich vandaag voelen. Blij, bang, tevreden, trots, privé. Het kan van alles zijn.

"Mijn rol als logopedist is hier duidelijk anders dan die van een eerstelijns logopedist of de logopedist bij de vroegbehandeling, al draait alles nog steeds om communicatie en taal. Natuurlijk ondersteun ik ook nog steeds bij zinsbouw, taalbegrip en woordenschat. Bijna alle kinderen in onze groepen hebben een beperkte woordenschat en dus is het belangrijk dat we woorden in de groep beleven en herhalen. Ik heb binnen de behandeling ook de mogelijkheid om een aanvullende module logopedie ‘aan te zetten’ en een kind regelmatig uit de groep te halen om individueel te behandelen. Dat doe ik alleen als de doelen in groepsverband niet gehaald kunnen worden. Veel kinderen in onze groepen zitten op een cluster 2-school, op de school waarin onze groepsruimte is gevestigd. Zij krijgen op school individuele logopedie. Ik werk dan altijd samen met de behandelend logopedist.” 

“Ik sta op de groep met een pedagogisch behandelaar en werk ook samen met andere collega’s. Er is veel overlap, omdat we de kinderen letterlijk samen helpen, maar we hebben ook echt onze eigen expertise. Ik vertaal de logopedische testuitslagen van kinderen bijvoorbeeld naar de pedagogisch behandelaar, systeemgericht behandelaar en ouders. Wat betekent de uitslag van deze testen bijvoorbeeld voor het geven van uitleg? En ik leer van hen, bijvoorbeeld over het belang van dagstructuur. De systeemgerichte behandelaar neemt vervolgens alles mee naar de thuissituatie, zodat ouders thuis ook aan de slag kunnen met hun kind. Zo doen we het echt samen.”

Sommige kinderen met TOS zijn meer gebaat bij een individueel therapeutisch programma of een programma gericht op de thuissituatie. Voor deze kinderen heeft Kentalis de zogenoemde zorgprogramma’s ‘therapie voor kinderen met TOS’, ‘omgaan met mijn TOS’ en ‘communicatie thuis’. Ook bij deze zorgprogramma’s ben ik als logopedist betrokken. Omdat we heel graag de betrokkenheid van ouders willen stimuleren verzorgen we ook psycho-educatieavonden. Tijdens die avonden mag ik een ‘TOS-beleving’ geven.

Ik heb logopedie gestudeerd en ben daarna gaan werken in het speciaal basisonderwijs. Toen ik bijna vier jaar geleden bij Kentalis kwam werken, had ik dus al veel ervaring met de doelgroep het schoolgaande kind. Dat is niet per se nodig, maar in deze functie op deze plek moet je wel houden van groepswerk. Ook is het belangrijk dat je affiniteit hebt met kinderen tussen de vijf en ongeveer twaalf jaar die door een taalontwikkelingsstoornis een extra uitdaging hebben op sociaal en communicatief gebied.”

Lees hoe je je kind of leerling kunt aanmelden voor behandeling bij Kentalis. Heb je vragen? Neem gerust contact met ons op. Er wordt altijd gekeken naar de meest passende zorg: naschoolse groepsbehandeling TOS, individuele behandeling of een traject bij het Spraak & Taal Ambulatorium.